Koninklijke Werkgroep Vuurtoren

2 - De Vissersstoeten

Resumé

Onmiddellijk na de stichting van de Werkgroep Vuurtoren werd het idee geopperd om een visserstoet in te richten. De Vuurtorenwijk was namelijk toen in de eerste plaats een gemeenschap van vissers en zeevarenden. Het bestuur concretiseerde dat idee nog hetzelfde jaar. Het resultaat was een mooie editie, de eerste in een serie van negen vissersstoeten, van 1970 tot 1988.

De allereerste vissersstoet

Al tijdens de eerste samenkomst van de nieuwe werkgroep opperde iemand bij de gezellige babbel in het café JEAN BART het idee om een vissersstoet in te richten. De bedoeling was om iedereen te mobiliseren om uitdrukking te geven aan de visserscultuur op de Vuurtorenwijk. Het resultaat was hetzelfde jaar (1970) nog te zien als de eerste vissersstoet van de Vuurtorenwijk. Uiteindelijk organiseerde de werkgroep 9 visserstoeten in de periode 1970 tot 1988.

Hoewel het de allereerste vissersstoet was, was deze toch niet zomaar een samenraapsel van vlug bij elkaar geharkte stoetelementen van eigen bodem. Het bestuur heeft de nooodzakelijke inspanningen geleverd om deze stoet een zeker allure te geven, getuige een vergeeld krantenartikel uit het archief van de vereniging, helaas zonder bronvermelding. Hieronder is een afschrift van het artikel.

 

VUURTORENWIJK ORGANISEERT STOET

De Oostendse Vuurtorenwijk, die tot voor enkele maanden, nog zo wat de verloren hoek van Oostende was, begint stilaan in het brandpunt van de belangstelling te komen. Er kwam daar immers een nieuwe "Werkgroep Vuurtoren" tot stand en meteen werd de heropstanding van de wijk ingeluid. Tijdens de jongste kermisweek was er daar al iets van te merken want de affiche, die vorige jaren nogal kaal was, stond ditmaal goed bezet met "voor elk wat wils".

Dat de Vuurtorerwijk ook zowat met de visserij leeft en floreert staat vast. Juist daarom nu heeft de nieuwe werkgroep de steven gericht naar deze nijverheid en kwam men op het idee een internationale vissersstoet te organiseren op zondag 6 september. Deze stoet die het leven van de vissers zal voorstellen wordt ook een hulde aan de vissers en aan de leden van de Zeemacht, ook nauw verbonden met de Vuurtorenwijk, die hun leven lieten op zee. 

Wat betreft de deelnemende groepen werd er gezorgd voor afwisseling. Benevens enkele muziekverenigingen zullen ook folkloristische vissersgroepen opstappen. Zo vermelden wij: de Vismijnvrienden, De Gillis van de Zee, de Bennen van Blankenberge, de Oude IJslandvaarders, de Klakkertjes van Heist, de Volendammers, enz. Verder werd ook reeds een Nederlandse groep aangeworven en zijn onderhandelingen aan de gang om een groep uit Boulogne te laten opstappen. 

PROGRAMMA 

Het programma voorziet te 10 u. een H. Mis in de Sint­Antoniuskerk van de Vuurtorenwijk waarna te 11 u. optreden van het zangkoor "Het Loze Vissertje" onder de leiding van Freddy Janssens, dit op een kiosk die zal opgetimmerd worden op de hoek van de J. Besagestraat en Stanleylaan. Te 15 u. dan start de vissersstoet, die volgende straten en lanen zal doortrekken: Schietbaanstraat, Vingerlingstraat, Dr. Ed. Moreauxlaan, Groene Dijk, Taboralaan, Voorhavenlaan, Sgt. De Bruynestr., Schietbaanster. , Vingerlingstr., Voorhavenlaan, Stanleylaan (tribune). Werktuigkundigestraat. Th. Vanloostr., Stokersstraat, Stanleylaan en J Besagestraat waar de stoet ontbonden wordt. 

Wanneer de stoet de tweede maal voorbij de tribune in de Stanleylaan zal trekken zullen er folkloristische dansen uitgevoerd worden. Ook daar zal een jury, onder het voorzitterschap van schepen Felix, de punten toekennen aan de deelnemende groepen. 

Wat het samenstellen van een groep "Vuurtoren" die zal bestaan uit een tweetal wagens en een groep verklede vissers en visserskinderen, betreft wordt een oproep gedaan tot de bevolking van de wijk om op te stappen. Voor hen wordt verzameling geblazen aan café "Het Nieuw Fonteintje op hoek van de Vingerlingenstraat en de Dr. Ed Moreauxlaan te 14.15 u. Ongetwijfeld zullen heel wat mensen daar aanwezig zijn om aan de stoet deel te nemen.

Persartikel met aankondiging van de vissersstoet op zondag 6 september 1970

Het adjectief "internationaal" om de stoet te omschrijven was misschien wat overdreven, maar ook buitenlandse groepen waren aangeschreven om mee te doen. Bijvoorbeeld de "Volendammers", maar ook de "Groupe Folklorique Boulonnais" zijn uitgenodigd geweest. Deze Franse groep was helaas verhinderd.

De openbare omroep zond het evenement dezelfde avond nog uit op het televisiejournaal.

De volgende edities

Van de tweede editie, die heeft plaatsgevonden op 10 september 1972, is niet zo veel materiaal of persartikels overgebleven, maar van de derde editie van 8 september 1974 is een homevideo beschikbaar, zij het van mindere kwaliteit. Het geeft toch een idee van de omvang van de stoet en van het publiek.

De vierde editie van 12 september 1976 moest echter al gelden als "afsluiter" van het toeristisch seizoen in Oostende. Als het stadsbestuur dit vermeldde, dan betekent dat toch dat het evenement een wijkgrensoverschrijdende bekendheid had gekregen. In dat jaar trouwens opperde de toemalige schepen voor toerisme om de vissersstoet beurtelings op de Vuurtorenwijk en in de stad te organiseren. Schepen Dries Vermeersch heeft dat later ook éénmaal uitgevoerd. De stoet in de stad kende echter niet het verhoopte succes.

Ensorkoppen

10 september 1978: een lustrumeditie. Een jeugdervaring van stichter en voorzitter Kamiel Dirickx in Antwerpen van een stoet met figuren met groteske maskers wordt de aanzet om een Oostendse variant ervan te maken. Een praalwagen met een podium van 5 bij 7 meter en 1,10 meter hoogte moet een groep van 16 "Ensorkoppen" dragen. Het idee wordt in detail uitgetekend en gemaakt door Jan De Lee.

 

Ontwerpschilderij voor de Ensorkoppen

Dat de opzet geslaagd was getuigen volgende foto's van de "Ensorkoppen" in latere jaren en voor verschillende gelegenheden van carnavalstoeten tot zeewijdingen:

 

Ensorkoppen op de zeewijding in Oostende in 1984

 

Ensorkoppen op de karnavalstoet in het centrum van Oostende in 1985:
bemerk huidig voorzitter Emiel Braeckman (in regenjas) tussen de Ensorkoppen

 

Enkele beelden uit krantenartikels geven aan dat deze vissersstoet verderging op het elan van voorgaande edities:
 

Krantenartikel over de vissersstoet van 1978 - bron: onbekend 

 

De deelnemers en toeschouwers van de stoet zelf genoten van een prachtevenement, getuige enkele foto's uit het Oostendse stadsarchief:

 

 

Twee foto's van de vissersstoet van 1978 uit het stadsarchief van Oostende

Van de zesde editie - op 14 september 1980 - is bekend dat het budget 274.312,00 BEF bedroeg, wat tegenwoordig (anno 2018) zo'n 18.422,00 EURO vertegenwoordigt. Voor alle deelnemers waren er bierbonnen voorzien, te "verbruiken" in de deelnemende lokale cafés op de Vuurtorenwijk. Het Nieuwsblad van de Kust kondigde het gebeuren aan met een uitgebreid krantenartikel.

De nieuwe stoet

Op 12 september 1982 ging de zevende editie van de vissersstoet opnieuw uit en, zoals de voorpagina van de folder hieronder vermeldt, ging het om een "totaal vernieuwde uitgave" van de stoet.

Voorpagina van de folder voor de vissersstoet van 1982

De inhoud van de voornoemde folder vertelt het hele scenario van de stoet, alsook de namen van de organisatoren, deelnemende groepen, medewerkers, enzovoort. Hierna volgt een integraal afschrift van de folder.

 

ORGANISATIE-COMITE:

Voorzitter:
Jan FELlX, schepen

Leden:
- Kamiel DIRICKX, voorzitter "Werkgroep Vuurtoren"
- het Stedelijk Bureau voor Toerisme en Feesten
- het Feest-Comité van de "Werkgroep Vuurtoren"

UITVOEREND COMITE:

Ontwerp, regie en algemene leiding:
Werner RABAU
Technisch verantwoordelijke:
Raymond PYSON
Choreografie: Rose D'IVRY & Carla RABAU
Regie-assistente: Suus DEMAREST

REALISATIE en UITBOUW:

Praalwagens:
- ontwerpen:
Willy BOSSCHEM - Raymond PYSON - Maurice BOEL - Ben RABAU
- uitvoering: STEDELIJKE WERKHUIZEN - Jan DE LEE

Sierelementen:
- ontwerp: Willy BOSSCHEM
- uitvoering: firma PUBLIRON, Oostende

Ensor-koppen:
- ontwerp: Kamiel DIRICKX
- uitvoering: Jan DE LEE

Fantasiekostuums:
- ontwerpen: Willy BOSSCHEM - Jan DEWULF
- uitvoering: huis PAVLOVA, Brugge

Vlaggen:
- ontwerp: Jan DEWULF
- uitvoering: firma DECOTEX, Oostkamp

Historische kostuums: huis MAES, Tielt
Pruiken en grime: huis BERRITZCHKA, Oostende, o.l.v. Rita Bernaert

Muziekopnamen en geluidsversterking praalwagens:
ELEKTRO "DE VUURTOREN"
Roger VANSTEELANDT

Geluidsversterking tribunes:
INVOR ELECTRONICS, Aartselaar

Reportage tribunes:
Emiel BRAECKMAN - WALTER HAEGHEBAERT

Kostuum-zorg:
Clara LEENAERS - Frieda GILS

Ordedienst:
WERKGROEP "VUURTOREN"
in samenwerking met STEDELIJKE POLITIE

Radioverbindingen: C.B. WERKGROEP "VUURTOREN"

SAMENSTELLING VAN DE STOET

1. OPENINGSGROEP
   1. Muzikale pages
  2. Zwierig vlaggeballet

2. OOSTENDE, PAREL DER NOORDZEEKUST
  1. Heraldisch wapen van de Stad Oostende
  2. De "Parel", uit een zeeschelp geboren, omringd door meeuwen en najaden.

3. ZIJN HARING BRAADT DAAR NIET
  1. Julius Caesar bereidt van hieruit de invasie van Brittannië voor.
  2. De verraderlijke Noordzee-monsters slaan echter ongenadig toe ...
  3. ... en de verslagen Romeinen worden door de Keltische bevolking smadelijk uitgelachen op hun terugtocht.

4. IN TROEBEL WATER IS 'T GOED VISSEN
  1. Gwijde van Dampierre komt in 1300 Oostendse vissers ronselen om zeerover te spelen tegenover de Engelse schuiten.
  2. De vissers zweren op brood en zout hun land te zullen verdedigen, aangemoedigd door hun enthousiaste vrouwen en kinderen.
  3. Aan boord van hun "Haringbuis" slepen deze ruwe zeebonken hun onfortuinlijke gevangenen meedogenloos achter zich aan.

5. AL DIE WILLEN TE KAP'REN VAREN
  1. Wanneer Aartshertogin Isabella rond 1629 Oostende herovert heeft, schenkt zij Jacob Besage een officiële kapersbrief.
  2. Daarmee gewapend kan hij zelfs de beruchte "Zilverschat" van Piet Heyn najagen en als een ware held begraven worden.

6. LEVEN LIJK EEN VIS IN 'T WATER
  1. Wanneer in 1724 de "Oostendse Compagnie" wordt opgericht, krijgt kapitein Jaak de Winter het bevel over de "Carolus".
  2. Eenmaal in het Verre Oosten aanbeland, wordt hij zelfs door de machtige keizer van China aan 't hof ontvangen.

7. DE VIS WORDT DUUR BETAALD
  1. Het vissersbestaan blijft echter een leven vol gevaren, ook nog rond 1860, wanneer de "Grote Vaart" wordt ingezet.
  2. Niet alleen worden de vissers door watergeesten geplaagd, die hun huwelijkstrouw op de proef stellen, ...
  3. . .. ook de barre weersomstandigheden herscheppen menige IJslandvaarder in een "Vliegend Wrak".

8. JE MOET 'N BLIEKJE WERPEN OM EEN SNOEK TE VANGEN
  1. Wanneer de "Belle Epoque" Oostende tot Koningin der Badsteden kroont, probeert de visser bij de dijkwandelaars zijn waar aan de man te brengen, ...
  2 .... of verleidt hij, onder het welwillend oog van Leopold II, de mondaine dametjes tot een zeebad.

9. 'T IS LIJK EEN VIS OP 'T DROGE
  1. Wanneer hij te oud geworden is om nog zee te kiezen, gaat de visser onder de "Viertorre" zitten en vertelt met weemoed de sterke verhalen uit zijn bewogen zeemansbestaan.
  2. Toch, niettegenstaande alle gevaren en ontberingen, blijft hij verknocht aan zijn stiel, en draagt hem dan ook met fierheid over aan zijn kinderen.

10. DE GROTE (VISSEN) ETEN DE KLEINE
De zee houdt trouwens voor ons allen de bitterzoete les in dat het leven een dagelijkse strijd is voor het naakte bestaan:
  1. zowel dat van de natuur tegenover de mens,
  2. als dat van de natuurelementen onder elkaar,
  3. tot elke grens tussen werkelijkheid en verbeelding versmelt.

DEELNEMERS MUZIKALE GROEPEN:

- Harmonie O.L.V.-College, Oostende
- Speelschaar S.F.X., Brugge
- Harmonie "De Noordstar", Oostende
- Tonada- & Tonadissimakoren o.l.v. Aimée Thonon
- Thebaanse trompetten o.l.v. Freddy Jansen
- Romeinse horens en trommelaars o.l.v. dhr Warnier

CHOREOGRAFISCHE GROEPEN:

- Balletschool Rose d'lvry, Oostende
- Vlaggenballet "Aglaja", Brugge
- Vlaggengroep "De Speelvogels" o.l.v. Walter Haghebaert
- Lagere School O.L.V.-College Vuurtorenwijk o.l.v. Zuster Lydia

HISTORISCHE EN FOLKLORISTISCHE UITBEELDINGEN DOOR:

- Sint-Andreaslyceum, Oostende
- O.L.V.-College, Oostende
- de Orde van de Kloeffe, Oostende
- het Toneelgezelschap "Neptunus", Oostende
- het Kon. Vanneste Genootschap, afdeling Toneel, Oostende
- het Kon. Lyrisch Gezelschap "Kunst Veredelt", Roeselare
- de "Moerdijkers", Eernegem
- de "Vismijnvrienden", Oostende
- de "Oude IJslandvaarders", Oostende
- de "Gilles der Zee", Oostende
- de "Breningse Butstamprs", Bredene
- de "Oostendse Garnaalkruiers", Vuurtorenwijk
- de Turnkring "Neptunus", Bredene
- de Manège "Camargue", De Haan

TRACTOREN geleverd door de firma's:
- EVEREST, Oostende
- DE NOORDPOOL, Oostende

Integraal afschrift van de folder 7e vissersstoet

Volgens de werkdocumenten van de werkgroep Vuurtoren (een werkvergadering van 23/6/82) was het aantal deelnemers aan de stoet voorzien op 1.100 personen. Om zo'n evenement in goede banen te leiden is een strakke regie nodig, waarvoor ontwerper-regisseur Werner Rabau (bekend van de naoorlogse Oostendse Revues) tekende. Een extract uit de regie is hierna weergegeven; de volledige regie – voer voor de historici – bevindt zich hier.

 

Pagina uit de regie voor de 7e vissersstoet

De laatste stoeten

Op 15 september 1985 ging de achtste vissersstoet van start. Ondertussen was het drukwerk (affiches, folders, enzovoort) ook mee geëvolueerd en was nadrukkelijker geworden.

 

Affiche vissersstoet 1985

Een mooie stoet opnieuw, en blijkbaar massaal bijgewoond, getuige dit krantenartikel. De opmerkingen over de originaliteit van de uitgebeelde taferelen en de inhoud van sommige ervan gaan voorbij aan het doel van deze stoeten: het samenbrengen van de bevolking van de Vuurtorenwijk in een grootse uitdrukking van hun maritieme karakter.

Weerom konden de toeschouwers genieten van een prachtige dag met heel veel ambiance, getuige de beelden ...

 

Beeld van de stoet in 1985

Een aandachtige lezer zou reeds hebben opgemerkt dat er een discrepantie bestaat tussen de jaartallen van de vorige zeven edities, met telkens een tussenpauze van 1 jaar, en deze editie, die pas na 3 jaar werd ingericht. Het waarom is terug te vinden in een krantenartikel: het stadsbestuur had de subsidies voor de stoet in 1984 geschrapt. Een teken aan de wand dat de hoogdagen van de vissersstoet aan het tanen waren? Feit is zeker dat vanuit een bepaalde hoek behoorlijk negatieve commentaren waren te lezen, weliswaar meer gericht tegen het stadsbestuur dan tegen de organisatoren van de stoet.

De Oostendenaar dacht er het zijne van, getuige deze tekst in het Oostends dialect, waarvan de bron helaas niet gekend is:

 

Vrijdag 20 september 1985

Vertélliengsjes op z'n Ostens 

Oover de Visschersstoet en andere geistiege diengen 

Je ziet giender messchien noar die stoet wist goan kieken op den opiks. En os je nie gewist en ziet en bluuven zitten ziet achter julder tilleviesje, kannen 'k julder rechtuut zeggen da je giender wadde gemist hebt, biezoender os de stoet gedoan was: de kaffees zaaten stampevul. 

Trekken en steeken 

Voe te begunnen, 'k moen eirlik bekenjnen dan'k veele geleird hebben en dat ein mensch doarvooren noois te oed is. 

Wat datter mien opviel is dan de deeze die 't minste mosten trekken en steeken an de karre, moar zelve vorsgetrokken wierden nog 't meiste plizier van oal gehebt hebben. 

't Was gelik me de mieniesters buuten dan ze nie toogden in die stoet wat dan die gasten hebben moeten verrichten van steeken en trekken voe der te geraaken, moar dat zag je op de meuren: de polletiekers en andere groote koppen die gein platse hadden op de triebuune hadden hunder portret gezoender en 't ooverolsten op de meuren loaten plakken. Den opiks was schoone versierd met oal die smiekkels, die nie anders deiden dan vriendelik lachen noar iederein, ook noar de deeze die nie voer hunder gan stemmen, en die nie an hunder karre steeken. 

Je zeiroovers 

Moar me hadden 't oover de stoet. 't Er woaren doar zeiroovers dan ze nie zien moeten goan 
zoeken op ein ander en ze kosten der weg mee de langen oarme : elk metein groote piente in hunder handen en ze woaren zoe ferme beezieg met da werk dan ze gein tied hadden gevoenden voe de zeiljen op te trekken en dan ze tonne moar met de moteur voarden. Ja, in die tied moeten ze dadde ok gekend hebben, os die stoet tenminste juuste is. En wat dan ze ook hadden an boord dat woaren bakken bier van ein bepoald merk dan'k nie goan nommeiren voe niemand begoest te maken. 'k Wisten niet dat die browerie ol zoelange bestoend. Met de naame van da schip, De Hoop kost je ook an olle kanten uut : ein hoop leilikkoards, ein hoop menschen die geiren ein glas (of meir) drienken en mit dat da schip der gelik nie uutzag dat 't schoone zoe voaren, de hoope dan ze zoender veele brokken te maaken zoen tuus arrieveren en dat hunder vrommens ook nie te veele zoe van heur neuze maaken.

't Klooster van Sinte Arjoan 

Bie de poaters in dat klooster op die karre was 't veele seriejeuze, ze droenken ein goeje pot en 'k hadden wel willen weeten of dan ze genoeg drank mee hadden gekreegen voe geheil de prosessje mee te goan. 

Ter zaagen der gein poaters uut die rap hunder kappe zoeden oover d'haage smieten. De tieden sedert tonne zien ferme veranderd : 'k Zaagen zelfs poaters met ein trowrien an hunder vienger zoo dan'k veroenderstellen dander bie woaren die noar 't klooster gevlucht woaren. Hoe zoe je zelve zien ? 

Kriesies bie de groote koppen 

't Kwam doar ook ein billetaks ofgereen met ein verhoog der op. 'k Meinden eist dan't twei plechtlege kommienjekanten woaren, moar 'k hoorden tonne zeggen van menschen die hunder ol van joaren kennen dat dadde Albeir en Izaabille woaren. Enos ik goed keiken, ze hadden ziender geliek. Mor met dan ze nie te peirde woaren gelik oal die andere hooge koppen zaag je sebietsent dat 't doarook kriesies is. 

James Ensor 

't Schoenste van de stoet was os 't biekansten gedoan was en os ze uuze schilder James Ensor toogden met oal ze koppen. Ja, voe z'n hoenderdvuuf en twientiegste verjoardag mochten ze hem wel ein keir op stroate briengen, ze doen dadde wel met menschen die hoended joar oed geworden zien. 

En 'k zoe voorenstellen damme die hoenderdvuuf en twientieg joar zoen bluuven vieren: 'r noaste joar z'n eiste tand, en noardien osten begost te loopen, z'n eiste stik in ze voeten en z'n eiste lief. 

Os't azoo vors goat, ostendenaors: 't plezier goat moar beginnen seriejeus worden. 

(Lange Tjes)

 

We schrijven 11 september 1988: de negende en laatste vissersstoet. Ze werd "met trots" aangekondigd door de vzw DIENAMO (toerisme Oostende), maar zou toch de laatste zijn.

 

Flyer voor de negende de laatste vissersstoet

 

De weersomstandigheden waren deze keer niet ideaal. Het zou een natte, winderige stoet worden, getuige deze foto's uit het stadsachief (beeldbank) van Oostende.

 

Negende vissersstoet - foto uit het stadsarchief van Oostende

Negende vissersstoet - foto uit het stadsarchief van Oostende

Negende vissersstoet - foto uit het stadsarchief van Oostende

Negende vissersstoet - foto uit het stadsarchief van Oostende

Negende vissersstoet - foto uit het stadsarchief van Oostende

Negende vissersstoet - foto uit het stadsarchief van Oostende

 

Waarom is dit de laatste vissersstoet geweest? Zoals reeds vermeld bij het relaas van de vierde editie van de visserstoet hierboven is deze stoet eenmalig doorgegaan in de stad zelf (op de zeedijk blijkbaar, maar er is geen bewijsmateriaal van teruggevonden). Die editie werd echter een flop. Dat is één reden. Navraag bij de toenmalige voorzitter van de werkgroep Vuurtoren en bij een toenmalig gemeenteraadslid hebben aan het licht gebracht dat het college van burgemeester en schepenen van de stad Oostende de gestegen kosten (op 15 jaar tijd exponentieel gestegen tot circa 1 miljoen BEF. in 1985, als je sommige krantenartikels mag geloven) niet meer wilde dragen. Dat is de tweede reden. Blijkbaar wilde het stadsbestuur geen geld meer spenderen aan een evenement dat enkel succes had op een buitenwijk.

 

 

Terug naar de overzichtspagina